Τα εις εαυτόν

Πόσο εύκολο είναι το να αποτυπώσεις τις σκέψεις σου σ' ένα ημερολόγιο χωρίς να απευθύνεσαι σε κανέναν, μιλώντας απλά με τον άλλο σου εαυτό, τον δαίμονα εντός σου? Πόσο ψυχικό σθένος και ωριμότητα - νηφαλιότητα απαιτείται το να μπορείς να συμβουλέψεις τον εαυτό σου, αγνοώντας ότι αυτή η κατάθεση ψυχής μετά από ατέλειωτους αιώνες θα παραδειγματίζει και θα διδάσκει, κάτι που ουδέποτε σκέφτηκες ή επεδίωξες? Και πόσο εύκολο είναι να στηθεί αυτό το περίεργο σκηνικό συνομιλίας με τον εαυτό σου όταν ο χρόνος σου είναι ελάχιστος και πολύτιμος κι όταν στα χέρια σου εκτός από τη πένα κρατάς και τις τύχες της μεγαλύτερης αυτοκρατορίας του κόσμου?

Συνηθίσαμε να αντικρίζουμε τους αυτοκράτορες της Ρώμης από την οπτική γωνία του κατακτημένου, οπότε και τα όποια συναισθήματα μόνο φιλικά δεν είναι όσον αφορά τα έργα και ημέραι των, τους οποίους όλους ανεξαιρέτως τσουβαλιάζουμε σ' ένα σακί κλείνοντάς το ερμητικά και στέλνοντάς τους στο πυρ το εξώτερον...

...εκτός...

...εκτός από τους αυτοκράτορες τους οποίους εξυμνήσαμε και αγιάσαμε εξαιτίας της τακτικής τους να εκχριστιανίσουν με τη βία τον ρωμαϊκό κόσμο και κατ' επέκταση τον αρχαίο κόσμο. Αυτούς που βοήθησαν ώστε η "αρχαία πλάνη" να λάβει τη θέση που της αξίζει, πλάι στα κονιορτοποιημένα συντρίμμια μιας εποχής που ήταν η πλέον ευτυχέστερη για το ανθρώπινο γένος... όταν η λογική πετούσε χωρίς περιορισμούς, σφιχταγκαλιαζόταν με τη φαντασία και δημιουργούσε τη φιλοσοφία που για αμέτρητους μεταχριστιανικούς αιώνες ήταν απλά το έργο δαιμόνων, έργο του διαβόλου...

Μέγας Κωνσταντίνος κι Άγιος της Εκκλησίας μας ο Φλάβιος Βαλέριος Κωνσταντίνος μετά της μητρός του, Μέγας Θεοδόσιος ο Φλάβιος Θεοδόσιος ο καταστροφέας του εθνικού κόσμου, τον οποίο η Εκκλησία μπορεί να λιβανίζει για την αμέριστη βοήθειά του στην επικράτηση του Χριστιανισμού, αλλά ο παγκόσμιος πολιτισμός θρηνεί ακόμη για τα εγκλήματα που ακολούθησαν την επόμενη των αυτοκρατορικών διαταγμάτων του... Και το πόσο εύκολα δόθηκαν τα συγχωροχάρτια για τις σφαγές και δολοφονίες που διέπραξαν, ακόμα και στο στενό οικογενειακό του κύκλο ο πρώτος...

Αλλά και πόσο ευκολότερα δόθηκαν ετικέτες σε όσους επέμεναν να αμυνθούν των αρχαίων παραδόσεων και των πατρώων κατ' επέκταση... Παραβάτης ή Αποστάτης ο Ιουλιανός και μια ενοχλητική παρένθεση και μόνο στα ιστορικά βιβλία καθώς ο φιλόσοφος αυτοκράτορας επέλεξε να επαναφέρει την αυτοκρατορία στα ιδανικά του αρχαίου κόσμου... Όλοι οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είναι εξ' ορισμού "κακοί" ... Με το που αρχίζουν να βαφτίζονται χριστιανοί, ως εκ του θαύματος το σκηνικό αλλάζει κι είναι πλέον "καλοί" και άγιοι...

"Ως εραστής παράφρων ιστάμενος ενώπιον του πτώματος ερωμένης περιποθήτου εφαντάζετο ο ταλαίπωρος ότι δύναται δια των ασπασμών αυτού και των περιπτύξεων να εμφυσήση ζωήν εις σώμα σώζον μεν έτι καλλονήν απαράμμιλον αλλ' ουφέν ήττον άψυχον κατακείμενον. Θέαμα οικτρόν, του οποίου όμως ανάγκη να παρακολουθήσουμε τας περιπέτειας"

...Άμεμπτη, απροκατάληπτη κι αμερόληπτη ιστορική θέση, στην προκειμένη από την πένα του Κ. Παπαρρηγόπουλου... Πολύ θα ήθελα προσωπικά να γνωρίζω την σύγχρονη αναφορά στα έργα των προαναφερόμενων "χριστιανών" αυτοκρατόρων αν η εξουσία τους δεν επέλεγε την χριστιανική οδό... Πόσο μέγιστοι και άγιοι θα εμφανιζόταν...

"Ο Μάρκος Αυρήλιος κυβέρνησε για δεκαεννιά χρόνια την ισχυρότερη αυτοκρατορία του κόσμου. Κυβέρνησε άψογα μέχρι τα 59 του χρόνια, ζώντας τα τελευταία χρόνια της ζωής του σε αντίσκηνο στο Δούναβη, επιλέγοντας να είναι παρών στη στρατιωτική άμυνα της αυτοκρατορίας ενάντια στους πρώτους Γερμανούς εισβολείς... Ουδεμία σχέση με τους αυτοκράτορες της χλιδής, της επίδειξης της δύναμης και του πλούτου εκ του ασφαλούς.

Μέσα στο αντίσκηνο, κατέγραφε τους συλλογισμούς του, κρατούσε σημειώσεις, έδινε στον εαυτό του συμβουλές, τον εμψύχωνε με τη δύναμη της φιλοσοφίας. Με απώτερο στόχο να σταθεί συνεπής στις ιδέες του, ν' αντέξει στις δυσκολίες, να μην παρασυρθεί από τις δυσκολίες και καταλήξει ένας συνηθισμένος άνθρωπος της εξουσίας. Δε σκόπευε να τα δημοσιεύσει. Έγραφε για να κρατηθεί δυνατός. Δεν πίστευε στην υστεροφημία. Δεν πίστευε καν ότι θα τον θυμάται κανείς.

Τα εις εαυτόν δεν είναι το αυθόρμητο ξεχείλισμα μιας ψυχής που θέλει να εκφραστεί με αμεσότητα. Είναι πνευματική άσκηση σύμφωνη με ορισμένους κανόνες. Δεν είναι ένα απλό γνωμολόγιο ή συλλογή από ρητά προς επιλεκτική χρήση από τον αναγνώστη. Είναι αυστηρές εφαρμογές της στωικής οντολογίας, επιστημολογίας και ηθικής φιλοσοφίας και συχνά φιλοδοξούν να αναπτύξουν περαιτέρω τη στωική ηθική διδασκαλία. (...) Επί πολλούς αιώνες μετά το θάνατό του δε βρέθηκε ποτέ κανείς - ούτε καν μεταξύ των χριστιανών - να μιλήσει απαξιωτικά για τον ίδιο ή τα εις εαυτόν".

ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ - ΤΑ ΕΙΣ ΕΑΥΤΟΝ, Γιάννης Αβραμίδης, Θύραθεν Εκδόσεις

• Σαν να πρόκειται τώρα αμέσως να φύγεις από τη ζωή, έτσι να πράττεις κάθε φορά, έτσι να μιλάς, έτσι να σκέφτεσαι...
• Πόσο γοργά αφανίζονται όλα - μες τον κόσμο τα ίδια τα σώματα, και μες την αιωνιότητα η μνήμη τους...
• Τι σημαίνει θάνατος που αν τον εξετάσεις μεμονωμένα, και ορίσεις την έννοιά του και τον διαχωρίσεις από τους συνειρμούς που μας προκαλεί, δε θα τον θεωρείς πια τίποτε άλλο παρά μια λειτουργία της φύσης. Κι αν κάποιος φοβάται μια λειτουργία της φύσης, έχει μυαλό μικρού παιδιού...
• Ακόμη κι αν πρόκειται να ζήσεις τρεις χιλιάδες χρόνια ή και τριάντα χιλιάδες, να θυμάσαι πως κανείς δε χάνει ζωή άλλη από αυτή που έχει, ούτε ζει άλλη ζωή από αυτήν που χάνει...
• Ο μακροβιότερος άνθρωπος και αυτός που θα πεθάνει πολύ νωρίς, το ίδιο πράγμα χάνουν: μόνο το παρόν θα στερηθούν, ενώ ό,τι δεν έχεις, δεν μπορείς να το χάσεις...
• Της ανθρώπινης ζωής ο χρόνος είναι μια στιγμή, η ουσία της ρευστή, οι αισθήσεις αμυδρές, του κορμιού η σύσταση φθαρτή, η ψυχή μια σβούρα, η τύχη ανεξιχνίαστη κι η φήμη προϊόν ακρισίας...
• Φιλοσοφία θα πει, να διατηρείς τον δαίμονα που έχεις μέσα σου απρόσβλητο, σώο και αβλαβή, υπεράνω πόνων και ηδονών... θα πει να μην έχεις ανάγκη από το τι κάνει ή δεν κάνει ο άλλος. Κι ακόμη ό,τι σου προκύψει, ό,τι σου στέλνει η μοίρα ο δαίμονάς σου να τα δέχεται, ως προερχόμενα κάπου από κει, όπου προέρχεται κι αυτός. Και πάνω απ΄όλα να περιμένεις το θάνατο με γαλήνιο νου, ως κάτι που δεν είναι παρά μια ακόμη διάλυση στοιχείων που συνθέτουν κάθε έμβιο όν...
• Μη σπαταλήσεις τη ζωή που σου μένει σε σκέψεις για τους άλλους, αν δεν τις αναγάγεις σε κάτι επωφελές για όλους...
• Αν βρεις μες τη ζωή κάτι ανώτερο από τη δικαιοσύνη, την αλήθεια, την εγκράτεια, την ανδρεία, τότε σ' αυτό να στραφείς ολόψυχα και να το χαρείς, μιας και βρήκες το ανώτερο που υπάρχει...
• Ποτέ μη θεωρήσεις συμφέρον αυτό που θα σε αναγκάσει κάποτε να παραβείς τον λόγο σου, να αφήσεις κατά μέρος τον αυτοσεβασμό, να μισήσεις κάποιον, να βάλεις με το νου σου υποψίες, να καταραστείς, να υποκριθείς, να λαχταρίσεις κάτι που θα χρειαστεί τοίχους και κουρτίνες να το κρύψεις...
• Τίμα την ικανότητά σου να διαμορφώνει γνώμες. Σ' αυτή βασίζονται όλα όσα θα σε αποτρέψουν από το να πλάσεις μέσα σου απόψεις ανακόλουθες προς τη φύση και την σύσταση ενός λογικού όντος...
• Σώμα, ψυχή, νους. Του σώματος πράγμα είναι οι αισθήσεις, της ψυχής οι ορμές, του νου οι ιδέες. Το να αποτυπώνεις παραστάσεις μέσω των αισθήσεων, είναι κάτι που μπορούν και τα πρόβατα. Το να σε κινούν σα μαριονέτα οι ορμές είναι κάτι που το έχουν και τα θηρία. Το να έχεις το νου για οδηγό σε κάποια δήθεν καθήκοντα το μπορούν ακόμη κι οι άθεοι και οι προδότες της πατρίδας, κι εκείνοι που πίσω από πόρτες κλειστές είναι ικανοί για όλα... Τι απομένει? Το γνώρισμα του καλού ανθρώπου: τ' ότι αγαπά κι αποδέχεται ό,τι του συμβαίνει κι όσα του κλώθει η μοίρα. Το ότι δε μολύνει τον δαίμονα εντός του, δεν τον ταράζει μ' ενα πλήθος εντυπώσεων, αλλά τον διατηρεί πράο, κόσμιο ακόλουθο του θεού. Το ότι δε θα πει τίποτα που αντίκειται στην αλήθεια, ούτε θα πράξει ενάντια στο δίκαιο...
• Με τι δυσαρεστείσαι? Με την κακία των ανθρώπων? Σκέψου ότι τα λογικά όντα υπάρχουν το ένα για το άλλο, ότι η ανοχή είναι κομμάτι της δικαιοσύνης, κι ότι οι άνθρωποι σφάλλουν ακούσια... Σ' ενοχλούν σωματικά προβλήματα? Σκέψου ότι ο νους, άπαξ και συνειδητοποιήσει την εξουσία του, δεν αναμιγνύεται με την ζωική πνοή είτε αυτή κινείται ομαλά, είτε αυτή κινείται τραχιά...
• Όλα όσα βλέπεις, αλλάζουν στη στιγμή και παύουν να υπάρχουν. Και να θυμάσαι διαρκώς σε πόσες τέτοιες μεταβολές υπήρξες μάρτυρας κι εσύ ο ίδιος. Ο κόσμος είναι μεταβολή, η ζωή είναι δοξασίες...
• Αν η ικανότητα της νόησης είναι κοινή σ' εμάς τους ανθρώπους, τότε κοινός είναι κι ο ορθός λόγος που μας κάνει έλλογα όντα...
• Ξεφορτώσου την ιδέα που σχημάτισες και θα ξεφορτωθείς και το "έπαθα κακό". Αν αρθεί το "έπαθα κακό", θα αρθεί και το κακό.
• Απόχτησες υπόσταση ως ένα μέρος του όλου. Θα αφανιστείς μέσα σ' αυτό που σε γέννησε...
• Είδες εκείνη την πλευρά, δες τώρα κι αυτήν εδώ. Μην ταράζεις τον εαυτό σου, απλοποίησέ τον. Σφάλλει κάποιος? Σε βάρος του εαυτού του σφάλλει. Σου συνέβη κάτι? Καλώς συνέβη. Το σύμπαν εξ αρχής σου είχε απονείμει κι είχε συνυφάνει με τη μοίρα σου το κάθετί που σου συμβαίνει...
• Τα πάντα εφήμερα. Κι εκείνος που θυμάται κάτι, κι αυτό το κάτι...
• Σαν το ακρωτήρι να είσαι, που σπάνε πάνω του τα κύματα δίχως σταματημό. Εκείνο μένει βράχος, ενώ γύρω του τα φουσκωμένα νερά έρχονται στιγμή που γαληνεύουν...
• Να τρέχεις τον σύντομο δρόμο πάντα. Κι ο δρόμος της Φύσης είναι σύντομος....
• Από τα όσα υπάρχουν μέσα στο σύμπαν, να τιμάς το ανώτερο. Τουτέστιν το ον που χειρίζεται και διέπει τα πάντα. Και ομοίως τίμα το ανώτερο στοιχείο μέσα σου. Είναι του ίδιου γένους μ' εκείνο...
• Αναλογίσου την υλική ουσία του σύμπαντος και πόσο ελάχιστο μέρος της είσαι εσύ. Και από όλη την αιωνιότητα, πόσο σύντομος και ακαριαίος ο χρόνος που σου αναλογεί. Και την ειμαρμένη: πόσο να' ναι άραγε το μερίδιό σου?
• Άλλο πάλι και τούτο! Από τη μία, δεν θέλουν καλή κουβέντα να πουν για τους συγκαιρινούς τους, για ανθρώπους με τους οποίους ζουν, κι από την άλλη θεωρούν τόσο σπουδαίο πράγμα το να επαινεθούν οι ίδιοι από ανθρώπους του μέλλοντος τους οποίους ούτε είδαν ούτε πρόκειται να δουν. Είναι κάπως σα να λυπάσαι που οι μακρινοί πρόγονοί σου δε σ' επαινούσαν...
• Όταν το σώμα σου δεν το έχει κουράσει η ζωή, είναι ντροπή να τόχει κιόλας αποκάμει η ψυχή σου...
• Η Ασία, η Ευρώπη γωνιές του κόσμου. Όλα τα πελάγη μια σταγόνα του σύμπαντος. Ο Άθως ένα σβωλαράκι μες το σύμπαν, η εποχή μας μια στιγμή στην αιωνιότητα. Τα πάντα μικρά, ευμετάβλητα, εξαφανίζονται το ένα μέσα στο άλλο...
• Σάμπως δυσανασχετείς που ζυγίζεις τόσα κιλά κι όχι τριακόσια? Το ίδιο είναι και ότι σου απομένουν τόσα χρόνια ζωής κι όχι περισσότερα. Ακριβώς όπως σου αρκεί η ύλη που σου έχει δοθεί, έτσι να είσαι ευχαριστημένος και με το χρόνο...
• Ένδον σκάπτε... Μέσα σου είναι η πηγή του καλού και θ' αναβλύζει ακατάπαυστα, όσο συνεχίζεις να σκάβεις...
• Πρόσεχε μη νιώσεις ποτέ για τους απάνθρωπους, αυτό που νιώθουν οι απάνθρωποι για τους ανθρώπους...

(...)

Η παρούσα ανάρτηση παίζει το ρόλο μιας αναφοράς και μόνο. Φτωχό και άχαρο το σκηνικό όταν τίποτα δεν μπορεί να περικλείσει - περιγράψει όπως θάθελε. Και η όποια συνέχεια επαφίεται στο προσωπικό ενδιαφέρον του καθενός, να αναζητήσει, να βρει, να μάθει. Η ιστορία δεν είναι αυτή που φαίνεται, τονίσαμε άλλωστε σε κάποια προηγούμενη ανάρτηση ότι αποτελεί δυστυχώς την οπτική γωνία των νικητών. Δεν μπορείς να παρατηρήσεις τον αρχαίο κόσμο μέσα από τα γυαλιά της επικρατούσας θρησκείας με τις βολικές γι΄αυτήν επεξηγήσεις και παραλλαγές. Πρέπει να σηκωθείς ψηλά, εκεί στην αρχή της ανάρτησης, όπου η λογική συναντιέται με τη φαντασία. Και η φιλοσοφία δε θ' αργήσει να ξεπροβάλει... Έστω και μέσα από τα λόγια του Εστεμμένου Φιλοσόφου...